[Ngữ văn 10] Đọc hiểu tác phẩm Thái sư Trần Thủ Độ – tác giả Ngô Sĩ Liên ngắn dễ hiểu nhất

• Đoạn trích:
  • Xuất xứ: Được trích từ quyển V, phần Bản kỉ – Kỉ nhà Trần
  • thông tin của đoạn trích: Viết về thái sư Trần Thủ Độ (1194 -1264), ông là người có công dựng nên nhà Trần, giúp Trần Nhân Tông, Trần Thánh Tông phù hợp định chính trị, kinh tế quốc gia.

• Sự kiện: Thái sư từ trần
• Vị trí và công trạng của thái sư: được truy tặng “Thượng phụ Thái sư Trung Vũ Đại Vương”

→Cách giới thiệu: Ngắn gọn, hấp dẫn

Bốn câu chuyện có thật về Thái sư Trần Thủ Độ

Chuyện xử người hạch tội mình

• Trước hết: ông thừa nhận người hặc tội nói đúng về mình
• Sau đó: Khen thưởng cho anh ta

→ Công minh, thẳng thắn, nghiêm khắc với bản thân → tôn trọng sự thật, độ lượng.

Chuyện bắt tên quân hiệu

• Khi nghe Linh từ quốc mẫu nói: sai bắt tên lính quân hiệu
• Nghe được sự thật: khen ngợi thưởng vàng

→ Chí công vô tư giữ nghiêm phép nước

Chuyện: người xin làm câu đương

• Ghi tên và địa chỉ người đút lót
• Chặt ngón chân hắn vì chạy chức chạy quyền

→ Răn đe kẻ hay ỷ thế cạnh, nhờ nơi quyền thế để xin chức tước → Liêm khiết, công minh

Chuyện: việc làm tướng của anh trai

• Ông bày tỏ quan điểm: Đặt công việc lên trước tiên, việc nhà chỉ là thứ yếu (chống lại việc đưa anh em họ hàng vào nắm giữ chức vụ cần thiết trong triều đình, chỉ chọn những người tài giỏi để giúp nước)

→ Là người luôn đặt việc công lên phía trên lợi ích cá nhân, gia đình, không tư lợi, gây bè, kéo cánh → Một lòng vì đất nước

⇒ Kết luận: Trần Thủ Độ là người ứng xử khéo léo, tế nhị, nghiêm khắc, không tư lợi, thẳng thắn, cầu thị, độ lượng, nghiêm minh, chí công vô tư → những phẩm chất đáng quý

Bố cục

Gồm 3 phần:

– Phần 1. từ khi bắt đầu đến “quyền hơn cả vua”. Giới thiệu về nhân vật lịch sử Trần Thủ Độ.

– Phần 2. kế đến đến “Vua bèn thôi”. Những sự kiện xuất hiện trong cuộc đời Trần Thủ Độ.

– Phần 3. Còn lại. Vẻ đẹp phẩm chất và nhiệm vụ lịch sử quan trọng của Trần Thủ Độ.

Tóm lược

Thái sư Trần Thủ Độ tuy không có học vấn, tuy nhiên tài lược hơn người, làm quan triều Lý được mọi người suy tôn. Bấy giờ có người nói Trần Thủ Độ chuyên quyền, lấn lướt quyền hạn của nhà vua. Trước mặt vua, ông đã xác nhận người nọ chỉ đúng tội và còn xin ban thưởng cho hắn ta. Người lính gác ngăn kiệu của Linh Từ Quốc Mẫu – vợ của Trần Thủ Độ, không cho đi qua cửa cấm.

Khi biết rõ sự tình, ông thường không thể trách phạt mà còn khen ngợi và ban thưởng cho tên lính gác giữ nguyên phép nước. Quốc Mẫu xin cho riêng một nhân viên câu đương. Trần Thủ Độ chấp thuận tuy nhiên với điều kiện người kia phải chặt một ngón chân để phân biệt với người khác, người kia không dám đến xin nữa. Vua Trần Thái Tông có ý phong chức tướng cho anh trai của Trần Thủ Độ là Trần An Quốc, ông kiên quyết từ chối để chống lại thói gia đình trị, kéo bè kết đảng, sử dụng những người vẫn chưa có thực lực.

Giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm Thái sư Trần Thủ Độ

• Nội dung: khen ngợi nhân cách của Thái sư Trần Thủ Độ: không để tình riêng lấn át kỉ cương, phép nước
• Nghệ thuật
  • Viêt cô đọng, không miêu tả, phân tích tâm lý mà tính cách nhân vật vẫn được thể hiện sâu sắc.
  • Lời kể khách quan, trung thực
  • Cách kể lôi cuốn đột ngột

Câu 1: Nêu những tình tiết ảnh hưởng đến Trần Thủ Độ. Mỗi tình tiết đã bộc lộ một khía cạnh nào về tính cách của ông? Từ đấy, anh (chị) có nhận xét gì về tư cách của Trần Thủ Độ?

• Những tình tiết liên quan đến Thái sư Trần Thủ Độ:
  • Khi biết có viên quan tâu với vua rằng mình chuyên quyền thì Trần Thủ Độ nhận lỗi và xin vua ban thưởng cho viên quan dám nói thẳng → Tôn trọng sự thật, độ lượng, bản lĩnh
  • Trước việc làm của người quản hiệu, Trần Thù Độ không chỉ không trách móc mà còn thường cho vàng lụa. → Chí công vô tự, tôn trọng luật pháp, không thiên vị
  • Có người chạy chọt nhờ vợ ông xin cho làm chức Câu Đương, ông đã dạy cho tên này một bài học: mong muốn làm chức quan ấy, hắn phải chặt một ngón chân để phân biệt do “Ngươi vì có Công chúa xin cho … “→ ông chủ động gìn giữ sự công bằng của phép nước, bài trừ trở nên tệ hơn nạn chạy chọt, đút lót, dựa dẫm thân thích.
  • Vua mong muốn phong chức cho người anh của Trần Thủ Độ, ông không chấp thuận, thẳng thắn giải thích khái niệm nên Lựa chọn người giỏi nhất, có thể là anh mình, có thể là mình, không được hậu đãi cả hai sẽ làm rối việc triều chính → Ông luôn đặt việc công lên trên, không tư lơi, không gây bè cánh
• Đánh giá về nhân cách của Trần Thủ Độ: Ông là người cương trực, độ lượng, liêm khiết, vô tư, luôn đặt lợi ích dân tộc, đất nước lên phía trên lợi ích cá thể, gia đình → một tư cách cao đẹp, thanh cao.

Câu 2: Nêu những nét đặc sắc trong nghệ thuật kể chuyện và khắc họa nhân vật của nhà viết sử (Chú ý những cãi vả kịch tính, những bước ngoặt đột ngột, thú vị trong các tình tiết làm rõ nét tính cách nhân vật).

• Những nét đặc sắc trong nghệ thuật kể chuyện và khắc họa nhân vật của nhà viết sử:
  • tạo ra nhiều tình huống giàu kịch tính, Lựa chọn chi tiết đắc giá, tuy dung lượng rất ngắn nhưng mỗi câu chuyện đều có xung đột, có cấu tạo thắt nút – cao trào – mở nút, tình huống được giải quyết một cách bất ngờ.
  • Ngôn từ hàm súc, tác giả chỉ kể chứ không bình luận. Lời kể khách quan, trung thành với sự thật → giúp người đọc phát huy tính chủ động trong việc nhận xét nhân vật trung tâm.
  • Cách kể hấp dẫn, luôn gây được yếu tố bất ngờ: thể hiện trong những trường hợp, khi xung đột được đẩy lên cao trào, người đọc rất bất ngờ về cách xử lý không theo lôgic thông thường của Trần Thủ Độ. Ông luôn khiến người coi khâm phục và cảm mến. Chính Vì vậy, đoạn trích càng đọc càng thu hút và thú vị hơn.
  • Lối viết sử rất kiệm lời, không miêu tả đo đạt tâm lí, nhân vật vẫn hiện lên sâu sắc

Soạn bài Thái sư Trần Thủ Độ chương trình Nâng cao