Phân tích bếp lửa
Sau khi hồi tưởng về tuổi thơ bên bà ngoại, người cháu tiếp tục suy tư, ngẫm nghĩ về cuộc đời của bà qua hình ảnh bếp lửa:
Rồi sớm chiều nhóm lửa
Một ngọn lửa, trái tim cô luôn sẵn sàng
Ngọn lửa niềm tin bất diệt…
Từ “lò sưởi” trong bài thơ gợi “ngọn lửa” mang ý nghĩa trừu tượng, khái quát. Bếp lửa chị thắp mỗi sớm mai không đơn thuần làm bằng những chất liệu tự nhiên mà đã được tác giả nâng lên thành biểu tượng của tình yêu và niềm tin trong sáng, mãnh liệt. Cụm từ “một ngọn lửa” vừa có ý nghĩa nhấn mạnh sự sống vĩnh hằng của ngọn lửa; Nó cũng có ý nghĩa thể hiện tình yêu thương mà người mẹ dành cho đứa cháu của mình.
Bếp lửa là hình ảnh khúc xạ cho tâm hồn, ý chí và nghị lực sống phi thường của người bà. Vì vậy, cô không chỉ là người thắp lửa, giữ lửa mà còn là người giữ lửa, truyền lửa cho đứa cháu trai yêu quý của mình. Đó là ngọn lửa của sự sống, là niềm tin cho thế hệ sau. Từ suy ngẫm về vai trò của người bà trong cuộc sống, tác giả tiếp tục khẳng định phẩm chất cao quý của người bà: cần cù, giàu đức hy sinh và giàu lòng nhân ái:
Cô biết bao nhiêu nắng mưa trong đời
Nhiều thập kỷ trước, cho đến bây giờ
Cô vẫn có thói quen dậy sớm
Nhóm lò sưởi ấm áp và ấm cúng
Nhóm tình yêu, sắn ngọt
Nhóm nồi xôi mới chia vui
Nhóm đánh thức cả những cảm xúc của tuổi thơ
Ôi lạ lùng và thiêng liêng – ngọn lửa!
Điệp ngữ “biết bao nắng mưa” gợi lên cuộc sống của người bà vất vả, gian khổ nhưng vẫn ánh lên những phẩm chất thiêng liêng, cao quý của người phụ nữ Việt Nam. Từ “nhóm” (4 lần) bao hàm nhiều nghĩa, thể hiện ý nghĩa cao cả của công việc mà mẹ vẫn làm hàng ngày sáng tối: Mẹ là người nhóm lửa và cũng là người giữ ấm ngọn lửa. nóng bỏng, tỏa sáng trong mỗi gia đình.
Từ “ôm ấp ngọt ngào” diễn tả công việc của đội bếp và bếp lửa luôn bập bùng than hồng bởi đôi bàn tay nhỏ bé khéo léo, cần mẫn của chị. Cô đốt lửa mỗi sớm mai cũng là thắp lên tình yêu thương, sự sẻ chia niềm vui và tình cảm tuổi thơ của các bà cháu. Lúc này, hành động nhóm lửa của cô không chỉ là một hành động nhóm bếp thông thường nữa mà nó đã trở thành một hình ảnh ẩn dụ tượng trưng cho ý nghĩa của việc cô nhóm lửa.
Thông qua hành động nhóm lửa, bà muốn truyền đến cháu hơi ấm của tình yêu thương, sự sẻ chia với mọi người xung quanh. Và cũng chính từ hình ảnh bếp lửa, bà đã khơi dậy cả những kỉ niệm tuổi thơ trong lòng đứa cháu để cháu luôn nhớ về nó và đó cũng chính là luôn nhớ về cội nguồn quê hương, đất nước của dân tộc. Tôi.
Từ đó, bếp lửa trở nên lạ lùng, thiêng liêng “Ôi lạ lùng và thiêng liêng – bếp lửa!”. Câu cảm thán “Ồ” kết hợp với nghệ thuật đảo ngữ thể hiện sự ngạc nhiên, sửng sốt như phát hiện ra sự thật, điều kì diệu khiến cuộc sống luôn bình dị. Bếp lửa và mẹ như hóa thân thành một, luôn cháy, thiêng liêng bất tử.
Khổ thơ cuối là lời tâm sự chân thành của người cháu khi lớn lên và trưởng thành. Dù khoảng cách về không gian và thời gian có xa xôi “khói trăm tàu, lửa trăm nhà, niềm vui trăm phương” nhưng người cháu vẫn đau đáu trong lòng một nỗi nhớ da diết về bà nội và bếp lửa: “ Nhưng vẫn không bao giờ quên nhắc / – Mai em vào bếp nhé?…”.
Sự đối lập giữa quá khứ và hiện tại, giữa “khói lửa” của cuộc sống hiện đại và bếp lửa đơn sơ, bình dị của bà cho thấy sức sống bất diệt của ngọn lửa bà thắp lên mỗi sớm mai. sống và sống mãi trong lòng cháu con. Bếp lửa ấy đã trở thành ký ức tuổi thơ của bà – người truyền lửa, truyền sức sống, tình yêu thương và niềm tin “bền bỉ” cho thế hệ sau.
Vì vậy, nhớ về bà là nhớ về bếp lửa, nhớ về cội nguồn dân tộc. Đoạn thơ khép lại bằng một câu tu từ thể hiện nỗi nhớ da diết, nỗi nhớ xa xăm của người cháu luôn đau đáu, tha thiết nhớ về tuổi thơ, gia đình, quê hương, đất nước.
Bài thơ “Bếp lửa” của Bằng Việt là một bài thơ dạt dào cảm xúc. Hình ảnh bếp lửa được thể hiện độc đáo qua giọng điệu thiết tha, giàu cảm xúc; nhịp thơ linh hoạt; kết hợp với phép điệp ngữ được sử dụng biến tấu khiến cho lời thơ với hình ảnh ngọn lửa bùng cháy, bốc lên, mỗi lúc thêm nồng nàn, ấm áp. Từ đó, khiến người đọc vô cùng thấm thía, xúc động trước nỗi nhớ da diết về những kỉ niệm tuổi thơ bên người cháu và tấm lòng chân thành của nhà thơ đối với người bà kính yêu của mình.
Qua đó, ta càng thấy yêu, càng trân trọng tình cảm gia đình, quê hương, đất nước. Từ đó, ta mới hiểu hết được lời bài hát của nhạc sĩ Trung Quân ý nghĩa đến nhường nào:
Quê hương mỗi người chỉ có một
Cũng giống như một người mẹ
Nếu ai không nhớ quê hương
Lớn lên không thành người…
Cảm nhận bài thơ Bếp Lửa
Bằng Việt là một trong những nhà thơ trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Với giọng tự sự, trữ tình rõ rệt, ông đã có những tập thơ để lại ấn tượng trong lòng người đọc như Hương cây – Bếp lửa, Mặt trời, Đất sau cơn mưa… Bài thơ “Bếp lửa”, Đây là một trong những sáng tác hay nhất của nhà thơ khi khắc họa những kỉ niệm về người bà ở quê nhà trong những năm tác giả xa quê.
Bếp lửa là kỉ niệm khó quên về hình ảnh người bà trong trí tưởng tượng của nhà thơ, mỗi khi nhắc đến bếp lửa hình ảnh người bà tất bật lại ùa về trong kí ức:
“Một ngọn lửa bập bùng với sương sớm
Một ngọn lửa ấm áp và ấm cúng
Anh yêu em, anh biết trời nắng như thế nào.”
Mở đầu bài thơ, hình ảnh “bếp lửa” được lặp lại hai lần nhấn mạnh hình ảnh trung tâm của bài thơ, là hình ảnh quen thuộc khơi dậy bao cảm xúc cho đứa trẻ. Chữ “chờ chơi” tạc nên hình ngọn lửa, hay chính những kỉ niệm ùa về như ngọn lửa trong lòng thôi thúc người cháu. Nhớ về hình ảnh bếp lửa là nhớ đến bàn tay tỉ mỉ của người bà, giữ gìn, chăm sóc, lo lắng cho cháu để rồi tạc vào lòng người đọc một tình cảm thiêng liêng là sự kết tinh của những hình ảnh ấy. :
“Anh yêu em, anh biết trời nắng như thế nào”
Cụm từ biết bao nhiêu nắng mưa gợi thành ngữ “dáng mưa dãi dầu” thể hiện sự vất vả mà người bà chấp nhận để lo lắng, vun vén cho gia đình. Đoạn thơ gợi lại cả tuổi thơ gian khổ, nghèo khó của người cháu bên cạnh bà nội, nơi có bóng tối khủng khiếp của nạn đói khủng khiếp năm 1945:
“Năm đó là năm đói kém
Bố đi đánh xe ngựa khô gầy”
Thuở ấy, tuổi thơ tôi gắn liền với 8 năm kháng chiến chống Pháp đầy gian khổ. Có những lúc “giặc đốt làng đốt phá” trong khi mẹ cha bận đi làm ăn xa, đứa cháu thơ ngây chỉ được sống trong vòng tay yêu thương của mẹ. “Bà kể cho cháu nghe” từng chuyện quê ngoại, “bà dạy cháu làm” từng công việc trong nhà, “bà nuôi cháu ăn học” mỗi đêm làng quê không còn tiếng bom giặc. Mọi việc nhỏ nhặt vụn vặt trong cuộc sống đều dồn lên vai người bà cần mẫn, khiến bà mạnh mẽ hơn bao giờ hết:
“Bố đang ở chiến khu, bố còn có việc phải làm
Anh viết thư đừng nói với em chuyện này được không?
Cứ cho là nhà cửa yên ấm”
Câu nói ấy của bà đã theo tác giả bao nhiêu năm mà không sao quên được. Đó là câu nói thể hiện sự hi sinh cao cả của những người mẹ. Hình ảnh cô luôn ấm áp yêu thương, tình cảm giữa hai người luôn sâu đậm đến mức không dễ gì quên được:
“Sớm tối về bên bếp lửa bà ơi.
Một ngọn lửa, trái tim cô luôn sẵn sàng
Ngọn lửa của niềm tin kiên cường.”
Từ “bếp lửa” được cụ thể hóa ở trên sang hai câu dưới, nhà thơ dùng từ ngọn lửa mà không nhắc lại “bếp lửa”. “Ngọn lửa” ở đây mang nghĩa rộng hơn, sâu hơn: Đó là ngọn lửa hi vọng, với sức sống bền bỉ của tình mẫu tử, tình yêu quê hương nồng nàn. Bếp lửa chỉ sưởi ấm câu thơ, nhưng hình ảnh “ngọn lửa” sáng qua từng dòng thơ, hình ảnh cô, cậu làm ấm lòng người đọc. Hình ảnh của chị là hình ảnh của người thắp lửa, giữ lửa và đặc biệt là người truyền ngọn lửa, ngọn lửa thiêng liêng của sự sống và niềm tin cho các thế hệ nối tiếp. Tác giả nhắc đến những điều đó với tất cả lòng kính trọng và biết ơn bà. Bởi nói đến bà là nói đến những cảnh đời gian khổ, tần tảo:
“Nỗi ám ảnh đời cô biết bao nhiêu nắng mưa
…
Nhóm lò sưởi ấm áp và ấm cúng
Nhóm tình yêu, khoai sắn.
Cụm từ “ôm ấp ngọt ngào” được lặp lại hai lần nhưng ở đây không còn là hình ảnh “bếp lửa” mà là hình ảnh “nhóm lửa”. Đằng sau “biết bao nắng mưa” của một đời sống “bận rộn”, người bà vẫn thắp lại ngọn lửa, không chỉ là ngọn lửa của thực tại mà còn là ngọn lửa của tình yêu thương, của những hương thơm thảo ngọt. nặng tình gia đình.
Nhà thơ đã 10 lần nhắc đến hình ảnh bếp lửa và bên cạnh là người bà. Nhắc đến chị là nghĩ đến hình ảnh bếp lửa, nói đến hình ảnh bếp lửa là tôi nghĩ ngay đến chị, bởi hai hình ảnh ấy đã gắn bó với nhau bao năm gian khổ. Bếp lửa gắn liền với cuộc đời nàng với vẻ đẹp, đức tính kiên nhẫn, đức hi sinh của nàng. Ngọn lửa ấy đã thắp lên niềm hi vọng, sức sống bền bỉ, tình cha con thắm thiết, tình quê hương. Hình ảnh bếp lửa ở đây vừa mang ý nghĩa thực vừa mang ý nghĩa tượng trưng, gần gũi và tự hào khiến Bằng Việt phải thốt lên:
“Ôi kỳ lạ và thiêng liêng – ngọn lửa.”
Trở về với thực tại, nhà thơ đang ở “xứ lạ” trên hành trình chinh phục con chữ để phát triển quê hương, chắc chắn sẽ không gặp phải những khó khăn của “những năm đói khát” nhưng hình ảnh người phụ nữ lao động với ánh lửa buổi sớm luôn hiển hiện bởi đó là quá khứ, là tuổi thơ, là kí ức về những ngày gian khổ và là tình cảm thiêng liêng bất diệt:
“- Mai anh vào bếp nhé?…”
Câu hỏi tu từ và nghệ thuật tu từ câm kết thúc bài thơ nhưng lại mở ra biết bao cảm xúc trong lòng người đọc về nỗi nhớ da diết, sâu sắc về tình bà cháu. Đoạn thơ đã kết hợp nhuần nhuyễn giữa biểu cảm với miêu tả, tự sự và bình luận, qua việc sáng tạo hình ảnh bếp lửa gắn liền với hình ảnh người bà, làm điểm tựa để khơi gợi mọi kỉ niệm, cảm xúc, suy nghĩ về người cháu gái.
Qua từng câu chữ trong bài thơ, hình ảnh người bà hiện lên thật lung linh, đẹp đẽ, đáng quý và thân thương trong lòng tác giả. Hình ảnh ấy gắn liền với bếp lửa với vẻ đẹp bình dị giữa đời thường. Bếp lửa gợi lên những kỉ niệm ấm áp, thân thiết mà rất đỗi thiêng liêng, nâng đỡ, nuôi dưỡng tâm hồn suốt một đời người.