[Vật lý 9] Tác dụng từ của dòng điện là gì? Lý thuyết từ trường

Trong Vật lý 9, Tác dụng từ của dòng điện và Từ trường là bài học quan trọng. Ngoài ra, đây cũng là một trong những bài học liên quan thực tiễn nhất đến đời sống xung quanh chúng ta cũng như giải đáp các câu hỏi trong tự nhiên. Vậy, Từ trường là gì? Tác dụng từ của dòng điện như thế nào? Cùng tìm hiểu qua bài viết sau.

Thí nghiệm Ơxtet

Đặt dây dẫn song song với kim nam châm

Cho dòng điện chạy qua dây dẫn, kim nam châm bị lệch khỏi vị trí ban đầu

⇒ có lực tác dụng lên kim nam châm (lực từ)

Lực từ là gì?

Dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng hay dây dẫn có hình dạng bất kì đều gây ra tác dụng lực (gọi tắt là lực từ) lên kim nam châm đặt gần nó. Ta nói dòng điện có tác dụng từ.

Từ trường là gì?

Trong Vật lý 9, từ trường có tính chất như sau:

• Kim nam châm được gọi là nam châm thử
• Từ trường là không gian xung quanh nam châm (NC), xung quanh dòng điện có khả năng tác dụng lực từ lên kim nam châm đặt trong nó.
• Từ mỗi vị trí nhất định trong của thanh nam châm hoặc của dòng điện kim nam châm đều chỉ một hướng xác định

Cách nhận biết 

• Người ta dùng kim nam châm (gọi là nam châm thử) để nhận biết từ trường.
• Nơi nào trong không gian có lực từ tác dụng lên kim nam châm (làm kim nam châm lệch khỏi hướng Bắc-Nam) thì nơi đó có từ trường

Xem thêm: [Vật lý 9] Từ phổ và Đường sức từ là gì? Lý thuyết từ phổ

Liên hệ trực tiếp trong cuộc sống

• Tuy con người không cảm nhận được, nhưng nhiều loài sinh vật có thể nhận biết được từ trường của Trái Đất như chim di trú, rùa biển…

Hình ảnh chim di trú vào mùa đông (Nguồn: Internet)

Hình ảnh di trú của rùa biển (Nguồn: Internet)

⇒ Khả năng này giúp chúng định hướng và di chuyển rất xa (như chim di trú từ phía Bắc vào Nam để tránh rét mùa đông).

⇒ Khi buộc nam châm vào một số loài chim di trú, chúng đã bị rối loạn phương hướng và mất khả năng định vị đường bay.

Giải bài tập tác dụng từ của dòng điện 

Câu 1: Từ trường không tồn tại ở đâu?

A. Xung quanh nam châm.

B. Xung quanh dòng điện.

C. Xung quanh điện tích đứng yên.

D. Xung quanh Trái Đất.

Câu 2: Chọn phương án sai.

Trong thí nghiệm Ơ – xtét, khi đặt dây dẫn song song với kim nam châm, cho dòng điện chạy qua dây dẫn thì:

A. Kim nam châm đứng yên không thay đổi.

B. Có lực tác dụng lên kim nam châm.

C. Lực tác dụng lên kim nam châm là lực từ.

D. Kim nam châm bị lệch khỏi vị trí ban đầu.