[Ngữ văn 9] Phân tích bài thơ Mùa xuân nho nhỏ-Thanh Hải chuẩn CHUYÊN VĂN

Mùa xuân nho nhỏ là tiếng lòng thiết tha yêu mến với cuộc sống, với Tổ quốc non sông, cũng như là ước nguyện chân thành của nhà thơ Thanh Hải được cống hiến, dâng đến đất nước “một mùa xuân nho nhỏ”, hòa vào mùa xuân lớn của dân tộc. Trong bài viết này, ta sẽ đi tìm hiểu và phân tích Mùa xuân nho nhỏ, và sưu tầm thêm những mở bài, kết bài hay cho bài phân tích của tác phẩm này nhé!

Trích dẫn bài thơ Mùa xuân nho nhỏ

Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng.

Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy quanh lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao…

Ðất nước bốn nghìn năm
Vất vả và gian lao
Ðất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước.

Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hoà ca
Một nốt trầm xao xuyến.

Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc.

Mùa xuân – ta xin hát
Câu Nam ai, Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình
Nhịp phách tiền đất Huế.

Đôi nét về tác giả Thanh Hải – Mùa xuân nho nhỏ

• Thanh Hải (1930 – 1980) tên thật là Phạm Bá Ngoãn, quê ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế.
• Ông hoạt động văn nghệ trong suốt những năm kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ và là một trong số những cây bút có công xây dựng nền văn học cách mạng ở miền Nam thời kỳ đầu.

Đọc- hiểu bài thơ Mùa xuân nho nhỏ

1. Hoàn cảnh sáng tác

Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” ra đời trên giường bệnh củaThanh Hải, và không bao lâu sau đó thì tác giả qua đời. Tác phẩm thể hiện niềm yêu mến cuộc sống, đất nước và ước nguyện của tác giả.

2. Thể thơ 

Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” thuộc thể thơ năm chữ.

3. Bố cục

Gồm 4 phần:

• Phần 1. Khổ thơ đầu: Cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên, đất trời.
• Phần 2. Tiếp theo đến “Cứ đi lên phía trước”: Hình ảnh mùa xuân đất nước.
• Phần 3. Tiếp theo đến “Dù là khi tóc bạc”: Những suy nghĩ và ước nguyện của nhà thơ trước thiên nhiên đất nước.
• Phần 4. Khổ cuối: Lời ca ngợi quê hương, đất nước qua điệu ca Huế.

4. Ý nghĩa nhan đề Mùa xuân nho nhỏ

• Nhiều nhà thơ đã viết về mùa xuân với những sắc thái khác nhau: Mùa xuân chín (Hàn Mặc Tử); Mùa xuân xanh (Nguyễn Bính); Ý xuân hay Xuân lòng (Tố Hữu).
• Trong bài thơ này, ý nguyện của tác giả là muốn làm một mùa xuân nhưng chỉ là một mùa xuân nho nhỏ – đóng góp công sức nhỏ bé của mình làm đẹp thêm mùa xuân đất nước.

Giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật bài thơ Mùa xuân nho nhỏ

Giá trị nội dung

Bài thơ Mùa xuân nho nhỏ là tiếng lòng tha thiết yêu mến và gắn bó với đất nước, cuộc đời cũng như thể hiện ước nguyện chân thành của nhà thơ được cống hiến cho đất nước, góp “một mùa xuân nho nhỏ của mình” vào mùa xuân lớn của dân tộc.

Giá trị nghệ thuật

Thể thơ năm tiếng, có nhạc điệu trong sáng, tha thiết, gần gũi với dân ca; nhiều hình ảnh đẹp, giản dị gợi cảm, những so sánh và ẩn dụ sáng tạo.

Xem thêm: [Ngữ văn 9] Soạn bài Chiếc lược ngà đầy đủ, hay nhất

Phân tích bài thơ Mùa xuân nho nhỏ

Trong chương trình Ngữ văn lớp 9, đây là tác phẩm được đánh giá cao với thông điệp truyền tải đầy tích cực. Các bạn học sinh ghi nhớ và cố gắng đọc kỹ khi phân tích.

a) Mở bài

• Giới thiệu vài nét về tác giả Thanh Hải và bài thơ Mùa xuân nho nhỏ
• • Thanh Hải (1930-1980) là một nhà thơ hiện đại yêu nước, yêu cách mạng, có công xây dựng nền văn hóa cách mạng ở Miền Nam trong giai đoạn đầu.
  • Mùa xuân nho nhỏ (1980) là một trong những bài thơ tiêu biểu nhất của ông được viết khi ông đang nằm trên giường bệnh.
• Dẫn dắt vấn đề.

b) Thân bài

Khái quát về hoàn cảnh sáng tác bài thơ

• Bài thơ được Thanh Hải viết vào tháng 11 mùa đông năm 1980, khi còn nằm trên giường bệnh, một tháng trước lúc qua đời vì bệnh hiểm nghèo.
• Bài thơ là nỗi lòng của tác giả về yêu mến tha thiết với cuộc đời, đất nước mong muốn cống hiến góp mùa xuân nho nhỏ của mình vào mùa xuân của đất nước, dân tộc.

Cảm xúc trước mùa xuân thiên nhiên đất trời (khổ thơ 1)

• Bức tranh thiên nhiên mùa xuân tươi đẹp:
  • Cảnh thiên nhiên nhẹ nhàng, nên thơ, màu sắc hài hòa gợi cảm : hoa tím, sông xanh, bầu trời cao rộng,…
  • Âm thanh : tiếng chim chiền chiện báo xuân về như kết tinh thành “từng giọt long lanh”

→ Nghệ thuật đảo từ “mọc“ và từ “một” tạo sự đột ngột để nói lên được vẻ đẹp và sức sống của hoa.

Cảm xúc và tấm lòng trân trọng của tác giả trước thiên nhiên, cuộc đời

Từng giọt long lanh rơi

Tôi đưa tay tôi hứng

• • “Giọt long lanh” – hình ảnh thơ đa nghĩa, ở đây được hiểu theo nghĩa ẩn dụ chuyển đổi cảm giác, từ chỗ âm thanh được cảm nhận bằng thính giác chuyển sang cảm nhận bằng thị giác và xúc giác “đưa tay hứng”.

→ Diễn tả cảm xúc say mê, ngây ngất, sự nâng niu trân trọng vẻ đẹp đất trời.

Cảm xúc trước mùa xuân của đất nước (khổ thơ 2, 3)

• Sáng tạo của tác giả thể hiện qua việc dùng từ “lộc” và hình ảnh “người cầm súng”, “người ra đồng”, “lộc giắt quanh lưng”, “lộc trải dài nương mạ” → Sức sống mạnh mẽ, khí thế đi lên của dân tộc.
  • Hình ảnh lộc xuân trên “nương mạ” là hình ảnh đẹp về cuộc sống lao động kiến thiết đất nước của lực lượng sản xuất
  • Hình ảnh người cầm súng trên đường ra trận mang trên vai cành lá ngụy trang, và niềm tin vào ngày mai hòa bình
• Các từ láy “hối hả”, “xôn xao”, điệp từ “tất cả” với nhịp thơ nhanh, gấp, để chỉ nhịp sống lao động khẩn trương, tưng bừng, niềm vui rạo rực lòng người.
• So sánh “Đất nước như vì sao”: nâng đất nước lên tầm cao mới đẹp đẽ, kì vĩ khẳng định sự trường tồn bền vững

→ Nhà thơ tin tưởng và tự hào vào tương lai tươi sáng của đất nước cho dù trước mắt trải qua nhiều khó khăn, gian khổ.

Đất nước như vì sao

Cứ đi lên phía trước

• Tác giả không quên nhắc nhở mọi người nhớ về những tháng ngày gian khổ trong chiến đấu, cách mạng
• Phụ từ “cứ” kết hợp với động từ “đi lên” thể hiện quyết tâm cao độ, hiên ngang tiến lên phía trước dù khó khăn gian khổ.

→ Niềm tự hào đối với quê hương, đất nước mình, lạc quan tin tưởng vào sức sống, sự vươn lên mạnh mẽ của đất nước, dân tộc.

Ước nguyện chân thành, giản dị được cống hiến của tác giả (khổ 4 và 5)

Ta làm con chim hót

Ta làm một cành hoa

Ta nhập vào hòa ca

Một nốt trầm xao xuyến

• “Ta làm” : khẳng định sự tự nguyện mang niềm vui đến cho cuộc đời.
• “Ta làm con chim hót”, “làm cành hoa”, “một nốt trầm”: tác giả khao khát hóa thân thành những thứ bình dị để làm đẹp cho cuộc đời.
• Đại từ “Ta”: vừa chỉ số ít, vừa chỉ số nhiều: vừa diễn tả niềm riêng và cái chung.

→ Đó vừa là tâm niệm chân thành của nhà thơ và cũng là khát vọng cống hiến cho đời chung của nhiều người, muốn góp sức mình làm nên mùa xuân đẹp tươi của thiên nhiên, của tạo vật của đất nước.

• Các từ láy “lặng lẽ”, “nho nhỏ” là cách nói khiêm tốn, chân thành của nhân cách sống cao đẹp khi hướng tới việc góp vào lợi ích chung của dân tộc một cách âm thầm và lặng lẽ.
• Mùa xuân nho nhỏ là một ẩn dụ đầy sáng tạo của nhà thơ khi thể hiện thiết tha, cảm động khát vọng được cống hiến và sống ý nghĩa.
• Điệp từ “dù là” khiến âm điệu câu thơ trở nên thiết tha, lắng đọng:

Dù là tuổi hai mươi

Dù là khi tóc bạc

→ Sự cống hiến không quản tuổi tác.

⇒ Dù đang nằm trên giường bệnh nhưng tác giả vẫn tha thiết với cuộc đời, tâm niệm tràn đầy nhiệt huyết, mong muốn sống đẹp và hữu ích, tận hiến cho cuộc đời chung.

Ngợi ca quê hương đất nước qua điệu hát dân ca Huế (khổ cuối)

• Cách gieo vần “bình, minh, tình” : thể hiện chất nhạc dân ca xứ Huế.
• Cách gieo vần phối âm khá độc đáo : câu đầu và câu cuối kết thúc bằng hai thanh trắc hát, Huế.

→ Cả bài thơ giống như làn điệu dân ca Huế mượt mà, trữ tình và sâu lắng

• Bài thơ khép lại với điệu Nam ai, Nam bình của xứ Huế để ca ngợi vẻ đẹp và nỗi niềm của người con xứ Huế.
• Khúc ca còn ngân vang mãi từ tâm hồn của người lạc quan, yêu đời, khát khao sống có ích.

Đánh giá về đặc sắc nghệ thuật

• Thể thơ năm chữ, gần với các làn điệu dân ca.
• Bài thơ giàu nhạc điệu, âm hưởng nhẹ nhàng, thiết tha
• Hình ảnh tự nhiên, giản dị kết hợp với hình ảnh giàu ý nghĩa biểu tượng khái quát.
• Câu từ chặt chẽ, sự phát triển tự nhiên của hình ảnh mùa xuân với các phép tu từ đặc sắc.

c) Kết bài

Khẳng định lại giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của bài thơ.

Mở bài, kết bài hay cho phân tích bài thơ Mùa xuân nho nhỏ

Mở bài Mùa xuân nho nhỏ

Mẫu 1:

Là tác phẩm cuối cùng của nhà thơ Thanh Hải, được viết vào tháng 11 – 1980, bài thơ Mùa xuân nho nhỏ của ông dã diễn đạt cảm hứng đón nhận thanh sắc, đất trời mùa xuân, cảm nhận đầy tự hào về bước đi lên thanh xuân của đất nước. Đồng thời, bài thơ cũng là một tâm nguyện dâng hiến sức xuân trong cuộc sống cách mạng của đất nước.

Mẫu 2:

Xuân có lẽ là khoảng thời gian đẹp nhất trong bốn mùa khi chứng kiến những sự sống mới bắt đầu và đó cũng là cảm hứng tuyệt vời trong các bài thơ. Ta có mùa xuân chín – Hàn Mặc Tử, một khúc ca xuân – Tố Hữu,… nhưng đối với Thanh Hải – là mùa xuân nho nhỏ gần gũi và tràn đầy thân thương.

Mẫu 3:

Thanh Hải là nhà thơ tiêu biểu của mảnh đất cố đô xinh đẹp, ông nổi tiếng với những vần thơ mượt mà, sâu lắng mang đậm văn hóa con người xứ Huế. Mùa xuân nho nhỏ là một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông. Bài thơ được ông viết vào năm 1980, trong khung cảnh hòa bình, trong công cuộc xây dựng đất nước. Một hồn thơ trong trẻo. Một điệu thơ ngân vang đất nước vào xuân vui tươi rộn ràng.

Kết bài Mùa xuân nho nhỏ

Mẫu 1:

Có phải khi con người ta đến gần cái chết là lúc họ khao khát muốn sống hơn bao giờ hết. Nhưng chúng ta còn khâm phục hơn ở Thanh Hải đó là một tấm lòng rộng mở, thanh thản, cao đẹp, sống có ý nghĩa đến những phút chót cuộc đời. Đúng như mong ước nhà thơ “mùa xuân nho nhỏ” được phổ nhạc. bài thơ lại một lần nữa được chắp thêm cánh bay xa vào bản hòa xa trong giàn hợp xướng một nốt trầm làm xao xuyến lòng người.

Mẫu 2:

Thấm nhuần tâm tư, ước nguyện của tác giả, được sống trong một xã hội hòa bình thống nhất, ta phải làm sao để với lương tâm ta, ta không hổ thẹn là người đã chối bỏ trách nhiệm với đất nước, với quê hương. Như Thanh Hải, ta cũng nguyện được là một “mùa xuân nho nhỏ”.

Mẫu 3: 

Bằng sự rung cảm và mãnh liệt của mình, nhà thơ Thanh Hải đã để lại trong lòng người đọc những suy nghĩ, những bài học vô cùng sâu lắng. Càng đọc thì người ta càng cảm thấy cuộc sống có rất nhiều ý nghĩa, bởi vì khi ta sống, chúng ta được hết mình và cống hiến cho tổ quốc Việt Nam dấu yêu. Cảm ơn tác giả Thanh Hải đã cho chúng ta có một cái nhìn mới mẻ, có một cảm nhận tinh tế về cuộc sống tươi đẹp này.

Tổng kết

Qua bài viết này, Công Thức Toán Lý Hóa gửi đến các bạn học sinh hệ thống cơ bản nhất của phần phân tích bài thơ Mùa xuân nho nhỏ. Hy vọng nó sẽ giúp các bạn có những mạch văn trôi chảy và viết nên những bài phân tích sâu sắc.